Nguyên nhân dẩn đến bệnh trầm cảm hiện nay vẫn gây bối rối cho các nhà nghiên cứu cũng như các bác sĩ và chuyên gia sức khỏe tâm thần trong việc điều trị, với số lượng người mắc ước tính có thể lên đến 300 triệu người trên toàn thế giới.

• Liên quan giữa mạng xã hội & trầm cảm
• Hãy tâm sự với cha mẹ về bệnh trầm cảm của bạn
• Cách nói chuyện an ủi với người trầm cảm

Không có “nguyên nhân hàng đầu” trong việc tìm ra lý do trầm cảm, vấn đề xác định yếu tố nào gây ra căn bệnh này rất phức tạp; nguyên nhân có thể đến từ di truyền học và các yếu tố khác góp phần dẫn đến căn bệnh này.

Nếu bạn được thông báo rằng bạn có một “gen trầm cảm”, chắc hẳn rằng bạn cũng rất lo lắng. Tuy nhiên, khuynh hướng di truyền đối với một tình trạng bệnh không có nghĩa là bạn sẽ mắc bệnh, chỉ đơn giản là bạn có thể dễ bị ảnh hưởng hơn so với những người không có cùng cấu trúc di truyền.

Vai trò của di truyền học và bệnh trầm cảm

Theo như các nhà nghiên cứu được biết, sự tương tác của gen và các yếu tố bên ngoài (như chấn thương hoặc môi trường) sẽ đóng vai trò quyết định xem người nào có có bị trầm cảm hay không.

Một số nghiên cứu được thực hiện đã chỉ ra rằng một người có người thân được chuẩn đoán mắc bệnh trầm cảm (như cha mẹ, anh chị em ruột hoặc con cái) có thể có khả năng được chuẩn đoán nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 3 lần trong so với những người khác.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý rằng có mối liên hệ giữa các thành viên trong gia đình, phát hiện này không tính đến những người bị trầm cảm mà không có tiền sử gia đình. Phụ nữ có thể dễ bị ảnh hưởng di truyền trầm cảm liên quan đến gen hơn nam giới.

Tìm hiểu về các biến thể duy truyền

Di truyền là sự tương tác phức tạp của nhiều yếu tố, không chỉ đơn giản là một bộ gen riêng biệt. Khi nghiên cứu trầm cảm hoặc các tình trạng sức khỏe khác, các nhà khoa học thường tìm kiếm các thay đổi trong bộ gen được gọi là biến thể. Những thay đổi này được phân loại theo hiệu ứng (nếu có) mà chúng có trên gen.

Màu mắt là một ví dụ về cách các biến thể ảnh hưởng đến gen. Những thay đổi trên bộ gen có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất melanin cũng như một số gen khác sẽ xác định xem mắt của bạn có màu gì. 

Di truyền là một quy trình phức tạp, ngay cả với một đặc điểm dường như là đơn giản như màu đôi mắt. Đối với tình trạng phức tạp như trầm cảm, nghiên cứu vẫn chưa xác định được đầy đủ ý nghĩa của các biến thể di truyền lên chúng.

Sự thật về “Gen trầm cảm”

Một biến thể di truyền có thể làm cho bệnh có khả năng phát triển hơn – nhưng điều đó hoàn toàn không chắc chắn – rằng bạn sẽ mắc bệnh trầm cảm nặng hơn liên quan đến biến thể này.

• Tại sao một số người dễ bị trầm cảm hơn?

Nếu một gen liên quan đế một tình trạng cụ thể bị thay đổi, nó có thể nhiều hơn (hoặc ít hơn) góp phần gây nên của tình trạng đó. Một biến thể di truyền lành tính ít có khả năng ảnh hưởng đến bệnh tình hơn một biến thể gây bệnh.

Vào năm 2018, một nghiên cứu được công bố trên tạo chí Nature Genetics đã xác định được một số biến thể di truyền dường như có liên quan đến các triệu chứng trầm cảm, và trong một số trường hợp, có sự khác biệt trong não liên quan đến thể chất.

Mặc dù nghiên cứu đã cung cấp cái nhìn sâu sắc và có giá trị về khả năng di truyền của bệnh tâm thần, nhưng không có nghiên cứu nào xác định rõ ràng rằng một gen duy nhất là nguyên nhân gây ra trầm cảm.

Các nhà khoa học tin rằng nhiều khả năng tất cả các gen và biến thể di truyền khác nhau đều đóng góp một phần vào nguy cơ tổng thể của một người. Các gen có thể được di truyền theo những cách thức khác nhau (phương thức di truyền), đây là một yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến khuynh hướng di truyền của một người nào đó đối với bệnh trầm cảm.

Di truyền có ảnh hưởng đến điều trị sức khoẻ tâm thần hay không?

Trầm cảm có thể được điều trị bằng thuốc, tâm lý trị liệu và các biện pháp can thiệp khác như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT). Một số người có thể được chỉ định kết hợp các phương pháp điều trị để kết quả tối ưu nhất.

Nếu bỏ yếu tố di truyền qua một bên, trường hợp bạn được chuẩn đoán mắc bệnh trầm cảm và đang cố gắng tìm hiểu và quyết định phương pháp điều trị, hãy lưu ý rằng quá trình này có thể sẽ mất nhiều thời gian. Bạn có thể cần thử nhiều phương pháp trước khi tìm được phương pháp phù hợp với bản thân. Thậm chí có thể cần phải thay đổi hay điều chỉnh kế hoạch điều trị trong suốt quá trình điều trị.

Trước khi bắt đầu dùng thuốc điều trị trầm cảm, hãy trao đổi với bác sĩ về tất cả các loại thuốc, vitamin hoặc thảo dược mà bạn đã sử dụng qua. Các sản phẩm này có thể tương tác với thuốc chống trầm cảm và ảnh hưởng đến hiệu qua hoạt động, thậm chí gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Khi bạn thử các cách tiếp cận khác nhau, hãy giữ liên hệ với bác sĩ hoặc nhóm chăm sóc sức khỏe tâm thần mà bạn đang kết nối. Hãy chắc chắn rằng bạn nói với họ rõ ràng và đầy đủ về các tác dụng phụ mà mình gặp phải.

Di truyền của bệnh trầm cảm có ảnh hưởng đến trẻ em không?

Những người bị trầm cảm có thể lo lắng rằng họ có thể sẽ truyền tình trạng này cho con cái. Mặc dù có thể yếu tố di truyền có khả năng dẫn đến trầm cảm nhưng nó không phải là yếu tố quyết định duy nhất. 

Một đứa trẻ có cha mẹ bị trầm cảm chỉ có khuynh hướng di truyền nhưng không chắc chắn sẽ bị tương tự như cha mẹ chúng. Nhiều yếu tố khác, bao gồm yếu tố môi trường hoặc “tác nhân” cũng có liên quan gây bệnh.

Mặt khác, một đứa trẻ không có thành viên nào trong gia đình bị trầm cảm vẫn có thể bị trầm cảm nếu chúng trải qua một tổn thương nào đó.

Ngay cả khi tất cả các thành viên trong gia đình chưa gặp phải chứng trầm cảm, thì các bậc làm cha mẹ hoặc người chăm sóc cần biết các dấu hiệu cơ bản của căn bệnh trầm cảm ở trẻ em và thanh thiếu niên để kịp thời ứng phó. 

Trầm cảm với nguyên nhân không xuất phát từ duy truyền

Việc nắm bắt các nguyên nhân ở phương diện tiềm ẩn hay rõ ràng có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về trầm cảm, nhưng trầm cảm cũng có thể tiến triển khi không có nguyên nhân nào rõ ràng và rất khó xác định. 

• Các chất dẫn truyền trong não: Những người bị trầm cảm đôi khi có lượng chất  dẫn truyền thần kinh thấp hơn người khác (các chất hóa học trong não ảnh hưởng đến tâm trạng và điều chỉnh sự hạnh phúc). Các chất truyền dẫn thần kinh mà người mắc bệnh có thể không hiệu quả hoặc hoạt động kém.
• Thay đổi cấu trúc não: Bộ não của những người bị trầm cảm có thể khác về thể chất và cấu trúc so với não của những người không bị trầm cảm.
• Nội tiết tố: Các tình trạng thay đổi nội tiết tố như mang thai, rối loạn tuyến giáp và mãn kinh có thể ảnh hưởng đến mức độ hormone. Mức độ hormone thấp hoặc cao có thể là nguyên nhân gây ra các triệu chứng trầm cảm.

Tổng kết

Gen di truyền mặc dù là một trong những yếu tố dẫn đến căn bệnh trầm cảm, nhưng không phải là tất cả nguyên nhân gây bệnh. Điều cần thiết là bạn phải có những nhìn nhận đúng về yếu tố này đối với các nguy cơ mắc trầm cảm.

Đặc biệt khi gặp bác sỹ, chuyên gia tâm lý, nếu gia đình bạn có bất cứ ai đã từng gặp phải bệnh trầm cảm, hãy chia sẽ tận tâm để có được sự chuẩn đoán và điều trị tốt nhất.

Nguồn: VeryWellmind.com